Bijdrage Thieme Debat C02-bom onder Barend­recht

Mevrouw Thieme (PvdD): Voorzitter. Goedkoop is duurkoop! Dat geldt ook bij de opslag van CO2. Het kabinet wil zo goedkoop mogelijk aan de klimaatdoelstellingen voldoen. Met CO2-opslag veegt het kabinet snel zijn straatje schoon. Wanneer de techniek zich eenmaal bewezen heeft onder Barendrecht, dat wil zeggen als de bevolking ongeschonden door dit experiment komt, ligt heel Nederland aan de voeten van de grote energiebedrijven. En dat lijkt precies de bedoeling te zijn: Nederland als het land van de ongebreidelde groei van fossiele energievoorziening. Want CO2-opslagprojecten proberen de fossiele brandstofvoorziening te legitimeren. Maar bij deze zogenaamde milieumaatregel wordt niet verteld dat je voor elke drie centrales met afvang en opslag een vierde centrale moet bouwen om die CO2 af te vangen en op te slaan. Terwijl iedere Nederlander tegenwoordig verplicht wordt een spaarlamp in te draaien om energie te besparen, blijven wij volop investeren in kolencentrales waarvan iedereen weet dat die een milieuramp op zich vormen.

Shell krijgt dit vervuilende en energieverslindend project praktisch cadeau, terwijl de burger gewoon zelf zijn spaarlamp moet kopen. Shell krijgt maar liefst 30 mln. om door te gaan met milieuvervuiling. Tegelijkertijd zijn de potjes voor zonne-energie alweer leeg. Met dit bedrag hadden wij ongeveer 30% meer subsidieaanvragen voor zonnepanelen kunnen honoreren. Ik heb hierop graag een reactie van de minister.

Dit kabinet blinkt uit in "end of pipe"-oplossingen voor het milieu- en klimaatprobleem: luchtwassers, mestvergisting, het verbranden van vis om energie op te wekken en nu de CO2-opslag. Problemen worden onder het kleed geveegd en verplaatst in tijd en ruimte.

Het zijn maatregelen die de grootste tragedies voor het milieu als de vee-industrie en kolencentrales, een duurzaam groen randje moeten geven. Een meerheid van de Kamer lijkt daar nog in te trappen ook! De kortetermijnbelangen van de economie prevaleren boven milieu, volksgezondheid, veiligheid en domweg gezond verstand. Wij houden groene energie duur door de subsidies te schrappen en de kolencentrales goedkoop door de CO2 gesubsidieerd in de grond te stoppen. De heer Willems, partijgenoot van de minister, was eerst president-directeur van Shell en nu pleitbezorger van de CO2-opslag in Barendrecht, geëxploiteerd door Shell CO2 Storage B.V. Voorzitter, it's a small world en daar moeten wij zuinig op zijn.

Naast de dubieuze milieuwinst van CO2-opslag zijn er bij dit project vele andere vragen te stellen.

De heer Zijlstra (VVD):

Voorzitter. Zouden wij dit soort insinuaties gewoon achterwege kunnen laten? Ik ben tegen CO2-opslag in Barendrecht en kom ook bij Shell vandaan.

Mevrouw Thieme (PvdD):

Het is toch nog steeds een small world en daar moeten wij toch echt zuinig op zijn.

Waarom is deze locatie gekozen? Was er werkelijk geen betere locatie, een die niet onder een woonwijk ligt bijvoorbeeld? De Barendrechters worden nu gebruikt als proefkonijnen. En u weet: daar is mijn fractie zeer op tegen. Welke veiligheidoverstijgende belangen zijn er om dit experiment toch onder een woonwijk te willen? Graag krijg ik een reactie.

Shell zegt in een reactie op de uitzending van Zembla: er zijn andere aspecten die nog niet zijn uitontwikkeld; met name gaat het om economische aspecten en maatschappelijk draagvlak. Ik denk dat ik namens veel Barendrechters spreek, als ik zeg dat dat maatschappelijk draagvlak er niet is en er ook nooit zal komen. De CO2-opslag is een bom onder het maatschappelijk draagvlak.

De Kamer blijkt ook nog eens selectief te zijn voorgelicht. Welk belang had de minister om het rapport van de heer Van der Gaag niet naar de Kamer te sturen? Graag krijg ik opheldering hierover.

In de uitzending van Zembla bleek dat de combinatie van een windstille dag met het ontsnappen van CO2 niet goed onderzocht is. De modellen die nu worden gebruikt om voorspellingen te doen, geven bij windkracht 2 of lager geen betrouwbare resultaten. Als je niet kunt uitsluiten dat er risico's zijn, zeker op windstille dagen, moet het voorzorgsprincipe toegepast worden.

Als klap op de vuurpijl is dit project ook nog eens onder de, zoals ik het noem, "crisis- en versnelwet" gefrommeld. Hierdoor kan de gemeente niet eens naar de rechter stappen om dit project tegen te houden, terwijl juist was voorgespiegeld dat het een voorbeeldproject moest worden met alle juridische toetsingsmogelijkheden van dien. De Partij voor de Dieren heeft in de Eerste Kamer een motie ingediend om Barendrecht buiten de crisis- en versnelwet te houden, maar behaalde geen meerderheid. Het CDA, de Christenunie, de SGP en de VVD stemden tegen. Het is een onzinnig project en er moet nu mee gestopt worden. De Barendrechters hebben recht op duidelijkheid en ons land heeft recht op een kabinet dat wel begrijpt hoe je de transitie naar een duurzame samenleving vormgeeft. Ook over projecten in Drenthe, Geleen of waar dan ook moet nu al duidelijkheid komen. CO2-opslag kost energie en handenvol belastinggeld en houdt werkelijke verduurzaming tegen.

Voorts zijn wij van mening dat preventie voorrang moet krijgen boven symptoombestrijding. Daarom zal er ook een einde moeten komen aan de bio-industrie als een van de belangrijkste veroorzakers van de broeikasgasuitstoot.

De heer Zijlstra (VVD):

Ik heb eerst een vraag over het draagvlak, dat natuurlijk ontzettend belangrijk is. Begrijpen wij het goed dat mevrouw Thieme zegt: er is geen draagvlak en daarom moet je het niet doen? Is dat een principe waarvan zij vindt dat het bij elk besluit moet worden toegepast?

Mevrouw Thieme (PvdD):

Ik begrijp uw vraag werkelijk niet.

De voorzitter:

Kunt u uw vraag herhalen, mijnheer Zijlstra?

De heer Zijlstra (VVD):

Vindt mevrouw Thieme dat als er geen draagvlak is voor een besluit, of het nu om CO2-opslag gaat of om afschaffing van de bio-industrie, wij als politiek te allen tijde dat besluit niet mogen nemen?

Mevrouw Thieme (PvdD):

Het is belangrijk om telkens te kijken naar het algemeen belang. Dan moet je natuurlijk oppassen dat je het "not in my backyard"-principe niet doorslaggevend laat zijn, dat mensen die vooral iets niet willen in hun eigen achtertuin terwijl dat in het kader van het algemeen belang echt noodzakelijk is het niet altijd voor het zeggen hebben. Van belang is dat je altijd de belangrijkste principes vooropstelt en dat zijn mededogen, duurzaamheid en het voorzorgsbeginsel: je moet mensen vooral niet in gevaar brengen. Veiligheid moet boven alles staan, mededogen moet boven alles staan en duurzaamheid moet boven alles staan. Maar wat bij dit kabinet vooral bovenaan staat en vaak ook bij u en uw fractie, is geld en het kortetermijndenken. Gelukkig hoor ik u nu zeggen dat wij in ieder geval niet Barendrecht het risico laten lopen om het slachtoffer te worden van dit onzalige project.

De heer Zijlstra (VVD):

Ik constateer dan toch dat draagvlak voor de Partij voor de Dieren een selectief item is: als het haar uitkomt, is het belangrijk en anders niet. De Partij voor de Dieren wil graag iets aan CO2-uitstoot doen; de Partij voor de Dieren vindt dat belangrijk. Mevrouw Thieme heeft in haar betoog CO2-opslag, niet alleen in Barendrecht, maar ook in bredere zin feitelijk begraven als instrument. Welke CO2-neutrale opties heeft zij dan wel, aangezien duurzame energie de komende decennia nog niet in staat is om de energiebehoefte volledig in te vullen? Is kernenergie er daar een van?

Mevrouw Thieme (PvdD):

Mede dankzij de VVD-fractie hebben wij nu te maken met een energiemarkt die weer bepaalt wat er wordt geproduceerd in plaats van dat de maatschappij aangeeft welke koers er moet worden gevaren. Dus de markt bepaalt dat er nog meer kolencentrales komen die nog meer CO2 in de lucht uitstoten, waarvoor weer een "end of pipe"-oplossing wordt bedacht door het te laten afvangen. Dat zijn de dingen die niet zorgen voor een echte duurzame koers. Wij moeten inzetten op en als het enigszins nodig is ook belastinggeld uitgeven aan innovatie, duurzame energiebronnen en energiebesparing. U moet ook inzien dat de vee-industrie een van de belangrijkste broeikasgasveroorzakers in de wereld is en dat wij daar heel veel winst kunnen behalen, maar daar hebt u geen oog voor.

Wist u dat vlees produceren meer broeikasgassen uitstoot dan al het verkeer en vervoer samen? Daar hebt u het nooit over. Als dan wordt gevraagd wat de Partij voor de Dieren graag wil zeg ik: er moet echt worden gekeken naar de bron van het klimaatprobleem. De VVD-fractie kijkt alleen maar naar de gevolgen, en wil vooral pleisters plakken.

(...)

De heer Zijlstra (VVD):

Is voor de Partij voor de Dieren kernenergie als transitiebrandstof acceptabel? Dat stoot namelijk geen CO2 uit. U verwijt ons dat wij het aan de markt overlaten, maar het is juist de politiek die op de markt ingrijpt door de afgelopen jaren een CO2-neutrale optie tegen te houden. Vindt u niet dat we dat ook gewoon moeten vrijlaten?

Mevrouw Thieme (PvdD):

Anders dan de heer Zijlstra ben ik van mening dat veiligheid boven alles gaat. Daar hoort de optie kernenergie niet in thuis.

(...)

Minister Van der Hoeven:
(...) Ik wil mij ook inspannen, ik zeg dit graag toe, om de gemeente Barendrecht bij het proces te bestrekken. Ik vind het belangrijk dat de gemeente de gelegenheid krijgt om inzichten in de procedure en het overleg naar voren te brengen. Voor het draagvlak vind ik het overigens ook van belang dat transparantie benadrukt wordt. Wat dat betreft ben ik het eens met degenen die hiernaar hebben gevraagd. Wij zullen dit hele proces zo open mogelijk inrichten. Dit heb ik overigens al eerder toegezegd.

Mevrouw Thieme (PvdD):

Ik hoor de minister een soort vage toezegging doen dat de gemeente nog betrokken gaat worden bij het proces. Wij hebben in eerste termijn echter moeten constateren dat de gemeente geen procesrecht meer heeft dankzij de Crisis- en herstelwet. Wat kan de minister dan beloven aan de gemeente Barendrecht?

Minister Van der Hoeven:

Ik kom nog terug op het onderdeel Crisis- en herstelwet. Ik heb aangegeven dat ik dit meeneem als apart onderdeel. Ik hecht eraan om de overigens terechte vraag van mevrouw Thieme in dat onderdeel te beantwoorden.

(...)

Minister Van der Hoeven:

Mevrouw Thieme en anderen hebben vragen gesteld over de Crisis- en herstelwet. Laten wij even kijken hoe het gegaan is. Een aantal bepalingen uit de Crisis- en herstelwet geldt voor energieprojecten van nationaal belang en daarmee ook voor dit project. In 2008 heeft de Kamer ingestemd met het wetsvoorstel om de rijkscoördinatieregeling van toepassing te verklaren op energieprojecten van nationaal belang. Daaronder vielen ook CO2-opslagprojecten. Dat is in gang gezet op 1 maart 2009. Dat betekende voor Barendrecht dat de ruimtelijke inpassing zal gebeuren via een rijksinpassingsplan.

De Crisis- en herstelwet bepaalt dat voor energieprojecten van nationaal belang waarvoor een plan moet worden opgesteld, de mogelijkheid van gemeenten om bij de bestuursrechter in beroep te gaan tegen alle besluiten die nodig zijn voor de ontwikkeling van het project, vervalt.

Die inperking van het beroepsrecht en ook de toepasselijkheid ervan op energieprojecten zoals Barendrecht, waren vanaf het begin onderdeel van de Crisis- en herstelwet. Het kabinet heeft tijdens de behandeling van de Crisis- en herstelwet in de Eerste en Tweede Kamer niet beweerd dat het niet zo zou zijn. Ook in de communicatie met de gemeente Barendrecht hebben wij niet gesteld dat de beroepsmogelijkheid voor de gemeente openstond. Ik denk wel dat wij hieruit de les kunnen trekken dat het belangrijk is dat de gemeente en wij in contact blijven, ook als wij het niet met elkaar eens zijn. Dat is ook door een aantal van uw leden gevraagd. Ik zal mij daarvoor inspannen. Overigens betekent het vervallen van de mogelijkheid tot beroep voor gemeenten niet dat de CO2-opslag er zomaar kan komen, want de procedures moeten volledig worden doorlopen en burgers, zo zeg ik in antwoord op een vraag van mevrouw Wiegman, kunnen beroep instellen tegen de genomen besluiten.

Mevrouw Thieme (PvdD):

Ik hoorde in het begin van het betoog van de minister een soort vage toezegging dat de gemeente toch nog betrokken zou kunnen worden bij het proces. Graag hoor ik wat dat dan zou zijn.

Vindt de minister niet met mij dat de gemeente Barendrecht op zijn minst actief had moeten worden geïnformeerd dat er een verandering in haar rechtspositie zou komen vanwege de Crisis- en herstelwet? Nu heeft de minister toch echt de schijn tegen dat zij het gewoon heeft verzwegen, omdat het dan makkelijker was om daarna de Crisis- en herstelwet erdoorheen te jassen. Vergeef mij de populaire woorden, maar die indruk wekt de minister wel.

Minister Van der Hoeven:

Het antwoord op die vraag is gewoon "nee". Ik vind het ook opmerkelijk dat blijkbaar alleen de gemeente Barendrecht er niet van op de hoogte was dat uw Kamer al in 2008 had geregeld om het wetsvoorstel en de rijkscoördinatieregeling van toepassing te verklaren ook op CO2-opslagprojecten en dat in de Crisis- en herstelwet duidelijk is aangegeven dat bij dit soort projecten de mogelijkheid tot beroep voor gemeenten vervalt. Ik vind het opmerkelijk dat één gemeente dat niet blijkt te weten. Overigens is de beroepsmogelijkheid voor gemeenten in uw Kamer aan de orde geweest. Daar was in de Tweede Kamer geen meerderheid voor en er was ook in de Eerste Kamer geen meerderheid voor. Wat dat betreft, hebben wij het over een gepasseerd station. Dat neemt overigens niet weg dat de rijkscoördinatieregeling op diverse momenten overleg- en inspraakmogelijkheden geeft voor de gemeenten. Dat geldt ook voor Barendrecht. Over de contacten en de communicatie heb ik aangegeven dat ik mij ervoor zal inspannen dat wij in overleg met elkaar blijven. Maar dat laat onverlet dat de formele beroepsmogelijkheid voor gemeenten er niet is.

Mevrouw Thieme (PvdD):

Als ik het hele betoog van de minister goed heb beluisterd, wil zij juist duidelijk maken aan de Kamer dat zij zo zwaar hecht aan een juiste, transparante en zorgvuldige procedure waarin iedereen zijn zegje kan doen en iedereen de ruimte krijgt om zijn bezwaren te uiten. In zo'n procedure past juist dat de overheid actief duidelijk maakt dat, in tegenstelling tot eerdere wettelijke regels, er opeens een kink in de kabel komt voor de gemeente Barendrecht doordat je zo'n Crisis- en herstelwet heel snel erdoorheen laat komen. Ik vind dat gewoon een informatieplicht vanuit de rijksoverheid.

Minister Van der Hoeven:

Ik ben het daar niet mee eens. Verder is er ongelofelijk lang en breed gesproken over de Crisis- en herstelwet in uw Kamer en ook in de Kamer aan de overkant. Beide Kamers hebben ingestemd met de Crisis- en herstelwet zoals die er op dit moment ligt. Ik zie dan ook geen enkele reden om daarvan af te wijken. Dat neemt niet weg dat, wanneer er overleg- en inspraakmogelijkheden zijn, die uiteraard worden benut.

Dat brengt mij tot het onderwerp veiligheid, waarvan ik al heb gezegd dat de uitwerking bij mijn collega Huizinga thuishoort. CO2-opslag is relatief nieuw in Nederland en is voor velen onbekend. Dat betekent dat er veel vragen over zijn bij mensen die wonen in de buurt van een plek waar CO2 opgeslagen zal worden. Laat ik daarom over een ding heel duidelijk zijn: de veiligheid van de CO2-opslag is en blijft voor ons een absolute randvoorwaarde. Wij zullen geen CO2-opslag toestaan, als niet alle noodzakelijke maatregelen zijn genomen om de veiligheid te garanderen. Wij gaan er niet mee experimenteren.

Dat geldt ook voor de opslag in Barendrecht. Provincie en Rijk hebben scherp gekeken naar de veiligheidsaspecten, die uitgebreid zijn onderzocht door Tebodin en Adviesbureau Schrijvers, en ze zijn ook getoetst door de Commissie MER. De provincie heeft een aantal intensieve veiligheidsdiscussies gevoerd met deskundigen. DCMR heeft samen met het Staatstoezicht op de mijnen en de veiligheidsregio Rotterdam Rijnmond integraal de veiligheid van het project beoordeeld. Op een enkel punt heeft het RIVM nog geadviseerd. Uit alle onderzoeken blijkt dat CO2-transport en -opslag onder Barendrecht op een veilige manier kan worden uitgevoerd.

Mevrouw Thieme (PvdD):

Uit alle onderzoeken, zegt de minister. Maar toevallig was er ook een onderzoek dat heel anders lag, namelijk dat van de heer Van der Gaag. Laat nu net dát onderzoeksrapport niet naar de Kamer worden gestuurd.