Bijdrage Ouwehand aan de Algemene Politieke Beschou­wingen 2024

Voorzitter, de mate van beschaving kan je afmeten aan hoe de samenleving omgaat met de kwetsbaren. Dit hebben wij vaak uitgelegd toen mensen aan ons vroegen, jaren geleden: waarom is er een partij voor de dieren nodig? Toen zeiden we: als je met de meest kwetsbaren in je samenleving zo hardvochtig omgaat, dan betekent dat meestal niet veel goeds voor de anderen. We hebben het op een gegeven moment niet meer gebruikt, want we hadden het zo vaak gezegd. Op een gegeven moment wil je weleens iets anders. Maar toen ik me aan het voorbereiden was op dit debat, dacht ik: het moet toch weer van stal. Het moet toch weer van stal, want wat een dieptepunt hebben we bereikt in onze Nederlandse parlementaire geschiedenis, dat mensen die gevlucht zijn voor oorlog en geweld, van het nieuwe kabinet glashard zo ongeveer de schuld krijgen van alle problemen en dingen die niet goed gaan in Nederland, en alleen omdat mensen een crisis ervaren. Ja, mensen zijn jarenlang opgehitst tegen asielzoekers.

Het opvangen van mensen die hulp nodig hebben, is een kwestie van beschaving en dat vraagt ook iets van een samenleving. Dus dat moet je goed organiseren. Maar kijk naar wat er de afgelopen jaren, decennia is gesaboteerd om een goede opvang van mensen die hulp nodig hebben mogelijk te maken, om te zorgen dat we goed kunnen samenleven, dat we als samenleving dat kleine offer ook kunnen brengen, dat we zeggen: ja, dat doen we, want als wij in de problemen zouden zijn gekomen, hadden we het ook fijn gevonden als we ergens werden opgevangen. Er is bezuinigd op de IND, opvanglocaties zijn gesloten, taallessen zijn gesaboteerd. En van oudsher zijn het nooit de rijke wijken geweest waar mensen werden opgevangen. Het was altijd in de arme volksbuurten waar er al problemen waren. Ja, en als je dan concludeert "we gaan lekker die asielzoekers als zondebok gebruiken en dan ook nog wijzen naar problemen op de woningmarkt, in de zorg, in het onderwijs, waar ook overal de vieze vingerafdrukken van de VVD aan zitten" — want laten we eerlijk zijn: de VVD heeft jarenlang geregeerd; en dit kabinet is een club vol geradicaliseerde VVD'ers en CDA'ers — als je kwetsbare mensen daar de schuld van geeft, dan ken je toch weinig schaamte.

Het liet zich al voorspellen: dit gaat natuurlijk samen met andere trekjes die niet bepaald horen bij een gezonde parlementaire democratie, waarin je bijvoorbeeld ook tegenmacht organiseert, waarin je tegenmacht respecteert, zelfs tegenmacht wil hebben. Ik heb het over autoritaire trekjes en het parlement buitenspel zetten. Organisaties beperkingen opleggen die naar de rechter willen om aan de rechter te vragen of het beleid dat het kabinet heeft voor natuur en klimaat — zo ongeveer niks dus — wel voldoet aan de wet. Het demonstratierecht inperken. Dat is niet alleen een kwestie van qua beschaving door een ondergrens te zijn gezakt, maar zo haal je ook alle zuurstof uit de samenleving. Autoritaire trekjes.

Voorzitter. Het staat er dus niet best voor. En wat ik ook pijnlijk vond, is dat dit kabinet de koning heeft gebruikt om plannen voor te lezen die gewoon keihard zijn en het hele land verdelen. Vorig jaar sprak de koning nog mooie persoonlijke woorden bij de herdenking van het slavernijverleden, waarin hij liet merken dat hij weet hoeveel pijn racisme en discriminatie doen. De koning is ook een belangrijke steunpilaar geweest voor de mensen die zo keihard getroffen zijn door het toeslagenschandaal, waar dezelfde gedachtegang achter zit waar het kabinet nu zo schaamteloos gebruik van wil maken. Ja, we zouden wel naar de feiten kunnen kijken, maar "liever luister ik naar de onderbuik". Daar krijg je hardvochtig beleid van. Dat raakt mensen en dat raakt ons als geheel.

Wat dat racisme en die discriminatie in de samenleving betreft: de koning zei ook dat het slavernijverleden nog steeds voelbaar is, met racisme en discriminatie in de samenleving. Dat merken we aan alle kanten, met dit kabinet dat geen woord over racisme en discriminatie in de troonrede wilde laten uitspreken door de koning. Een racistische gedachtegang en institutioneel racisme in de samenleving bestrijd je niet door te dwepen met Sifan Hassan. Integendeel. Je moet oog hebben voor de realiteit. Het toeslagenschandaal is daar maar één voorbeeld van. Want hoe er nu een zondebok wordt gemaakt van asielzoekers staat voor al die mensen die zich nog steeds niet erbij voelen horen in Nederland. Al die mensen die nog steeds worden gediscrimineerd. Voor wie erbij horen nog altijd voorwaardelijk is, simpelweg omdat het kinderen zijn van mensen die in de jaren zeventig naar Nederland zijn gehaald om hier de vuile klusjes op te knappen. Wat we nog steeds doen met arbeidsmigranten. Mensen met een biculturele achtergrond horen er niet bij. Dát moet het kabinet aanpakken. Want samenleven doen we hier met z'n allen. Het is een schandvlek dat er nog steeds racisme en discriminatie is. Pak dat aan in plaats van met een racistische gedachtegang verder beleid te maken.

Zijn Nederlanders er nou mee geholpen dat het kabinet zich ermee bezighoudt alle energie op een nepcrisis te richten? Is dít het oplossen van de problemen met bestaanszekerheid van Nederlanders? Wat hebben die bijstandsmoeders eraan, die nog steeds niet rond kunnen komen? Maar wel cadeautjes naar aandeelhouders. Wel dikke, vette subsidies voor een vervuilend bedrijf als Tata Steel, terwijl de aandeelhouders en de CEO's uit India zich rot lachen. De belastingbetaler mag het ophoesten, tot je dienst! Mensen met een tweede huis hoeven minder overdrachtsbelasting te betalen. Daar staan 150.000 kinderen in armoede tegenover en 900.000 mensen in armoede.

Waarom accepteer je dit als je tegelijkertijd geld genoeg hebt? Maak andere keuzes. Dán doe je iets voor Nederland. Geen oplossing voor de bouwvakkers, voor de verplegers, de politieagenten en al die andere mensen met zware beroepen, die niet door kunnen tot hun 67ste. Zij moeten er eerder uit, omdat ze op zijn. Mensen die gewoon naar de sportschool willen of die hun kinderen naar een voetbalwedstrijd willen laten gaan; dat wordt allemaal duurder. Aandeelhouders en mensen die toch al genoeg hebben, die knappen ervan op.

In plaats van je te richten op wat mensen echt nodig hebben, leidt het kabinet de aandacht af door te blijven hitsen en te blijven vervallen in feitenvrije ophitspolitiek, terwijl er crises zijn die wél reëel zijn, zoals de klimaatcrisis, die hoe dan ook iedereen zal raken. Dat is niet eens zover weg. De boeren hebben nu al te maken met de gevolgen van een veranderd klimaat. We hoeven niet zover te kijken, omdat in Midden-Europa de overstromingen door het veranderde klimaat heviger zijn dan ooit. Dat staat ons te wachten. Ben je dan bezig met wat echt van belang is voor mensen? De koning zei het zo mooi: gezondheid is het belangrijkste wat je hebt voor jou, voor je geliefden.

Mensen die een toekomst willen voor hun kleinkinderen, verwachten dat leiders in dit land aan de slag gaan met het aanpakken van de klimaatcrisis, van de natuurcrisis, van de wooncrisis, van al die dingen die onze aandacht vragen. Maar het kabinet doet dat niet. Zoals dierenwelzijn en mensen die niet voor zichzelf kunnen opkomen, kwetsbaar zijn, zijn ook waarden zoals natuur en klimaat, de basis van ons bestaan, kwetsbaar. Er zijn hier nog steeds partijen — ze hebben zelfs het kabinet mee gevormd — die de klimaatcrisis ontkennen, maar de toekomst van je kinderen staat op het spel. Hoe haal je het in je hoofd? De natuurcrisis wordt door het ministerie van de agro-industrie glashard ontkend. Nog meer mest uitrijden, schrappen op het natuurbeleid. We kunnen niet zonder de natuur, boeren al helemaal niet.

Voorzitter. De Partij voor de Dieren kiest voor het meest kwetsbare als uitgangspunt voor al het beleid, want we kunnen niet zonder een gezonde leefomgeving. We kunnen niet zonder een samenleving waarin we oog hebben voor elkaar, waarin we iets overhebben voor elkaar, waarin we elkaar respecteren en waarin mensen gelijkwaardig zijn. Dat heeft ook te maken met het scheve klimaatbeleid. Mensen voelen zich totaal in de steek gelaten door een regering die wél subsidies geeft aan grote vervuilers. En dan moeten zij zelf maar zorgen voor verduurzaming van hun huis. Ja, zo krijg je mensen niet mee, terwijl ze wel verwachten dat de overheid met effectief beleid komt. Gelijkwaardigheid heeft ook te maken met een rechtvaardig klimaatbeleid. We moeten dit met z'n allen doen. We moeten dus zorgen dat iedereen zich gerespecteerd voelt en in een positie wordt gebracht waarin hij het mee kan maken. Maar dat doe je niet door de mensen met het minste geld gewoon aan hun lot over te laten.

Voorzitter. Ik denk dat de natuurcrisis het meest prangend en het meest illustratief is. Hoelang zijn boeren wel niet voor de gek gehouden, terwijl boeren alle belang hebben bij schoon water, een gezonde bodem en biodiversiteit? En opnieuw, opnieuw, wordt hun zand in de ogen gestrooid. We weten dat het pakket waar minister Wiersma mee komt, volstrekt onvoldoende gaat zijn. Hoe gaat het kabinet de problemen oplossen waar deze boeren in terechtkomen en de protesten die daaruit voort gaan komen? Gaat de minister-president het land koest houden? De vorige keer liet hij blijken dat hij niet eens wist hoe slecht het gesteld is met de Nederlandse natuur- en milieukwaliteit. Misschien wil hij nog een poging doen. Hoe is het in het kabinet gegaan met die afspraken over Mercosur? Je kan het boeren toch niet aandoen om hier verandering van ze te vragen en tegelijkertijd aan de buitengrenzen de deuren wagenwijd open te zetten voor goedkope zooi uit Argentinië en Brazilië? Ik zou de minister-president daar graag over horen.

Voorzitter. De dieren hebben al de hoogste prijs betaald toen ze werden overgeleverd aan de BBB. Ik vergeet het niet, meneer Wilders: de PVV heeft ermee ingestemd dat het ministerie van LNV voortaan het ministerie van de agro-industrie is. Als je de mestcrisis wil oplossen, begint dat bij de feiten. Er is in Nederland bizar veel mest omdat we in Nederland bizar veel dieren fokken, in stallen houden en naar de slacht sturen. Daar zit het probleem. Die dieren leiden een ellendig leven. Het zijn 500 miljoen tot 600 miljoen dieren per jaar. 30 miljoen dieren komen niet eens levend die stal uit. Die creperen daar van pure ellende. Als je niet over de dieren wil praten, ga je ook die mestcrisis niet oplossen. 80% van de Nederlanders wil een einde aan de bio-industrie. Moet je eens even kijken hoeveel draagvlak je hebt voor een transitie in de landbouw.

Voorzitter. De Partij voor de Dieren vecht met alles wat ze in zich heeft tegen ieder kabinet. Dit kabinet maakt het het bontst van allemaal. Het stelt niet voorop wat we met z'n allen zo dringend moeten beschermen: kwetsbare waarden als natuur en klimaat, de rechten van dieren, de rechtsstaat en de gelijkwaardige behandeling van iedereen hier in Nederland. De bezuinigingen op de allerarmsten van de wereld doen nog een schepje boven op de schaamte die we voelen over dit kabinet. We hebben het "een gevaarlijk politiek experiment" genoemd en helaas, sneller dan we hadden gedacht, is gebleken dat daar geen woord van was onderschat.

Voorzitter. Geen steun voor dit kabinet. Ook geen steun voor de Miljoenennota trouwens. Het kabinet moet betere plannen presenteren, en dan kunnen we praten.