Klimaat- en mili­eu­beleid

De Partij voor de Dieren is tegen de aankoop van aandelen Air France-KLM. Vanwege de klimaatcrisis moet de uitstoot van broeikasgassen zo snel mogelijk naar beneden. Investeringen in fossiele bedrijven zijn daarom de gestrande bezittingen van de toekomst. Zowel de regering als de directie van Air France-KLM weigeren zich al jaren voor te bereiden op de onvermijdelijke krimp van de luchtvaart.

De Partij voor de Dieren vindt het onverantwoord om, middenin de klimaatcrisis, 744 miljoen euro uit te geven aan aandelen in een fossiel bedrijf dat zich weigert voor te bereiden op de toekomst. Door een fors belang te nemen in Air France-KLM, heeft de Nederlandse regering niet alleen bewust een groot risico genomen dat al dit belastinggeld verdampt. Bovenal gooit de regering met deze investering olie op het vuur van de klimaatcrisis. Investeringen in fossiele bedrijven moeten juist zo snel mogelijk worden afgebouwd. De 744 miljoen euro zouden we veel beter kunnen investeren in duurzame alternatieven, zoals het verbeteren van (internationale) treinverbindingen.

In veel ontwikkelingslanden is het hebben van veel kinderen een manier om een goede oudedagvoorziening te verzekeren. Daarnaast ontbreekt het in die landen aan een adequaat beleid ten aanzien van family planning en vrouwenemancipatie. De Partij voor de Dieren wil dat ontwikkelingsgelden ter ondersteuning van dat beleid worden ingezet.
Wij denken verder dat bewustwording ten aanzien van wat de mens aanricht en de inzet op een meer verantwoord gebruik van wat de aarde ons biedt, ook leiden tot een bewustwording ten aanzien van het aantal kinderen dat men krijgt. Onderzoek van de Universiteit van Minnesota uit 2013 ondersteunt de stelling dat de aarde genoeg biedt voor ieders behoefte, maar niet voor ieders hebzucht. Indien het voedselbeleid wezenlijk gewijzigd wordt, zouden we volgens dit onderzoek met het huidige akkerbouw-areaal ruim 10 miljard mensen kunnen voeden. De voorwaarde daarbij is dat we de gewassen niet meer verspillen aan veevoer (en dus dierlijke producten als vlees) en biobrandstof.

De Partij voor de Dieren is voorstander van het zo veel mogelijk gescheiden inzamelen van glas, plastic, blik en kleding. Vanwege het milieuvoordeel heeft hergebruik altijd de eerste voorkeur. Het storten en verbranden van afval zou extra belast moeten worden. Het huidige statiegeldsysteem willen we behouden en uitbreiden naar álle drinkverpakkingen, zoals sapflesjes en drankenkartons.

De Partij voor de Dieren is tegen het gebruik van bladblazers. Bladblazers zijn vies, luidruchtig en slecht voor het milieu. De Partij voor de Dieren wil dat het gebruik van bladblazers voor particulieren verboden wordt. Gemeentes moeten het ‘nee, tenzij’ principe hanteren; alleen als er geen alternatieven zijn (bijvoorbeeld voor het vrijhouden van wegen) mag een elektrische bladblazer gebruikt worden. Hiervoor moeten strenge geluidsnormen gelden.

Een bladblazer met een benzinemotor stoot CO₂ en giftige stoffen uit en is erg slecht voor de luchtkwaliteit. De meeste blazers zijn net zo luidruchtiger als een kettingzaag en zorgen voor ernstige geluidsoverlast en soms zelfs gehoorbeschadiging. Bovendien is het een vorm van energieverspilling, er zijn tenslotte goede alternatieven voor het verplaatsen van herfstbladeren. Daarnaast kunnen in veel gevallen de bladeren beter blijven liggen; vogels profiteren van in afgevallen blad levende insecten, wormen en spinnen en de bladeren zijn een vorm van natuurlijke bemesting en daarmee goed voor de bodem. In sommige staten in de VS is de bladblazer om bovenstaande redenen al verboden.

De transitie naar een klimaatneutraal Nederland in 2030 geven we samen vorm. Het is belangrijk dat burgers nauw betrokken zijn bij het klimaatbeleid. De Partij voor de Dieren is daarom voor het organiseren van een burgerconventie over de klimaatcrisis (ook wel ‘burgerpanel’ of ‘burgerberaad’ genoemd), die advies uitbrengt over klimaatmaatregelen. Ook andere onderwerpen lenen zich goed om besproken te worden in een burgerberaad. Denk bijvoorbeeld aan het overleg met omwonenden van vliegvelden.

De Partij voor de Dieren is een voorstander van een uniforme CO2-heffing die van toepassing is op de volledige uitstoot van alle typen broeikasgassen en alle economische sectoren.

Gezien de ernst van de klimaatcrisis is voor alle sectoren een stevige fiscale prikkel om te verduurzamen hard nodig. Zonder een heffing op uitstoot blijft het risico op verder uitstelgedrag bestaan.

Het voordeel van een uniforme heffing is dat het duidelijk wordt gemaakt dat elke ton uitstoot, ongeacht de bron, bijdraagt aan de klimaatcrisis. Door het schrappen van uitzonderingsposities zullen grootverbruikers veel meer gaan betalen en wordt verduurzaming gestimuleerd. De vervuiler betaalt.

De biodiversiteits- en klimaatcrisis moeten we in samenhang aanpakken. De belangrijkste maatregel om deze crises te keren is het verkleinen van onze ecologische voetafdruk. Dit vraagt om een allesomvattende aanpak: een waarbij de biodiversiteitsmaatregelen gecombineerd worden met klimaatplannen. Door een duurzame verandering in de voedselproductie, het verminderen van ons energiegebruik en een reductie in het gebruik van grondstoffen, geven we de natuur de kans om te herstellen. Zo kunnen we genieten van meer natuur, een fijnere en schonere woonomgeving, minder uitstoot van het verkeer en de landbouw, en meer zinvolle, groene werkgelegenheid. We maken van een min-min een win-win.

• De verantwoordelijkheid voor dierenwelzijn wordt ondergebracht bij een nieuw ministerie: het ministerie van Volksgezondheid, Sport en Dierenwelzijn.

• Er komt een ministerie voor Klimaat & Biodiversiteit. Dit ministerie krijgt eenzelfde status als het ministerie van Financiën: het beleid van andere ministeries wordt voortaan getoetst op duurzaamheid en brede welvaart. Het bewaakt de natuur, biodiversiteit, grondstoffen en CO2-budgetten op zo’n manier dat de natuur zich herstelt.

• Nederland levert een maximale inspanning om de opwarming van de Aarde te beperken tot een bovengrens van 1,5 graad Celsius. Uiterlijk in 2030 is Nederland klimaatneutraal. We leggen de reductiedoelstellingen vast in een nieuwe Klimaatwet: “de Klimaatwet 1.5”. De luchtvaart en de scheepvaart zijn niet langer uitgezonderd van het behalen van de klimaatdoelen.

• Wat je niet gebruikt aan energie, hoef je ook niet op te wekken. Daarom zetten we vol in op energiebesparing in de landbouw, de industrie, het vervoer en in de bebouwde omgeving. In 2030 gebruikt Nederland tenminste 50% minder energie. De transitie naar een energiezuinige samenleving levert niet alleen een besparing in kosten op, maar ook veel groene werkgelegenheid, bijvoorbeeld in de bouw, de energiesector en in het (technisch) onderwijs.

• Het aantal dieren in de veehouderij krimpt met tenminste 75%. Landbouwgronden die hierdoor vrijkomen worden teruggegeven aan de natuur en er ontstaat ruimte voor het bouwen van woningen.

• Tenminste de helft van de corona-steunfondsen wordt aan investeringen uitgegeven die ten dienste staan van natuur, milieu, klimaat en duurzame, groene werkgelegenheid.

• Er komt een eind aan de uitzonderingspositie van de fossiele industrie. De subsidie voor de fossiele industrie wordt afgeschaft. We verminderen het energiegebruik en investeren in de ontwikkeling van duurzame energiebronnen. We werken toe naar een nieuwe economie binnen de draagkracht van de Aarde.

• Er komt een verbod op verbranden van biomassa en het vergisten van mest voor de opwekking van warmte en elektriciteit. Subsidies op biomassa worden per direct afgeschaft.

• Nederland kiest voor de noodzakelijke krimp van de luchtvaart. Dat betekent dat het aantal vliegbewegingen wordt verlaagd naar maximaal 300.000 per jaar in 2030.

• Maastricht Aachen Airport breidt niet verder uit. Vliegveld Twente en Lelystad Airport worden niet opengesteld voor commerciële vluchten. Groningen Airport Eelde en Rotterdam The Hague Airport sluiten.

• Nederland werkt actief aan het bevorderen van betaalbare, duurzame en snelle internationale treinverbindingen.

• Het Internationaal Strafhof krijgt de mogelijkheid om plegers van ecocide op persoonlijke titel te vervolgen. Ecocide is een misdaad waarbij ecosystemen verloren gaan door nalatigheid, beschadiging of vernietiging.

Zie ook onze standpunten op: vermindering uitstoot broeikasgassen, de klimaatwet en het klimaatakkoord.

De Partij voor de Dieren is van mening dat de resultaten van maandenlang gepolder aan de klimaattafels niet meer zijn dan boterzachte compromissen. Noodzakelijke en structurele veranderingen zijn doorgeschoven: geen inkrimping van de veestapel, geen inperking van vliegverkeer en geen verduurzaming van de industrie. De veehouderij werd bij voorbaat vrijwel ontzien. Jongeren en groene ngo’s hebben het ontoereikende Klimaatakkoord daarom ook niet ondertekend.

Landbouwtafel
Willen we de klimaatdoelen halen, dan is krimp van de veestapel onvermijdelijk. Dat zegt niet alleen de Partij voor de Dieren maar ook wetenschappers en adviesorganen die de overheid adviseren, zoals de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur. Toch wordt de veehouderij vrijwel ontzien. Weliswaar is aan de Klimaattafel Landbouw benoemd dat de consument minder vlees moet eten en dat de veestapel 'waarschijnlijk ergens in de toekomst' kleiner wordt, maar de plannen worden te weinig concreet. Eigen verantwoordelijkheden nemen door de landbouw zelf worden niet benoemd. Om de opwarming van de aarde te kunnen beperken tot 1,5 graden Celsius zal de veestapel al in 2030 met minimaal 75 procent gekrompen moeten zijn.

Energietafel
Het klimaatakkoord rekent te sterk op stoken van biomassa, zoals hout en mest, als energiebron. Nederland scoort nog altijd heel slecht op het aandeel duurzame energie, maar de oplossing ligt niet in biomassa. Simpelweg omdat het niet duurzaam is. Voor het stoken van hout is massale boskap en vervuilend transport nodig en door de stook komen fijnstof en andere ongezonde stoffen in de lucht. Mestvergisters produceren geen groene stroom maar bruine stroom. Aan mestproductie gaat veel energieverspilling vooraf, terwijl het vergisten van mest zélf erg weinig energie oplevert. De oplossing ligt in radicale energiebesparing en in meer zonne- en wind energie. Groene waterstof vormt een belangrijke drager in 2030.

Industrietafel
De industrie heeft belangen die haaks staan op de klimaatdoelstellingen en eist geld alvorens een stap in de goede richting te zetten. De industrie 'neemt zich voor' wat meer te gaan recyclen en de producten 'waar mogelijk' te verduurzamen, maar een echte CO2-reductie met een CO2-prijs wil ze pas als de belastingbetaler deze maatregel subsidieert. En ook alleen als de internationale concurrentiepositie niet in gevaar komt. Het is noodzakelijk dat de industrie overstapt op elektrificatie en niet kiest voor symptoombestrijding zoals het opslaan van CO2 in lege gasvelden. De overheid moet inzetten op normering en uniforme CO2-beprijzing. Daarnaast zal de vervuiler zelf moeten betalen, in plaats van de hand ophouden voor het opruimen van hun eigen vervuiling.

De Partij voor de Dieren vindt dat de overheid het goede voorbeeld moet geven en dus moet inzetten op een duurzaam beleid voor overheidsinstanties. Dat betekent 100% duurzaam inkopen als norm en bij aanbestedingen harde duurzaamheidscriteria hanteren. Nieuwe en kleinere bedrijven moeten makkelijker in aanmerking komen voor opdrachten van de overheid. Door duurzame innovaties in te kopen, jaagt de overheid nieuwe economische bedrijvigheid aan en geeft zo duurzame innovaties de kans om door te breken op de markt.

Voedsel in de bedrijfsrestaurants van overheidsgebouwen wordt biologisch en regionaal of fairtrade ingekocht. Het bedrijfsrestaurant voorziet in veganistische opties en voert tenminste één vlees- en visloze dag in. Ook willen we dat er in overheidsgebouwen kraanwater in plaats van flessenwater geschonken wordt en dat voedselverspilling wordt tegengegaan.

Er wordt uitsluitend groene stroom gebruikt, bij voorkeur opgewekt op of rond het gebouw. Overheidsgebouwen hebben het energielabel A of worden zo aangepast dat zij hieraan gaan voldoen.

De Partij voor de Dieren vindt dat de renovatie van het Binnenhof, die tussen 2020 en 2025 plaatsvindt, benut moet worden om het Binnenhof te verduurzamen en aardgasvrij te maken. De renovatie moet het Binnenhof de komende decennia bestendig maken en daarom moeten beslissende stappen op het gebied van duurzaamheid nu gezet worden.

Bovendien heeft het Binnenhof een voorbeeldfunctie. Alle gebouwen in Nederland, waaronder 7,7 miljoen woningen, worden de komende jaren aardgasvrij gemaakt. Het kan niet zo zijn dat het Binnenhof hierop een uitzondering vormt.

In Zuid-Amerika wordt op grote schaal tropisch regenwoud gekapt om op de vrijgekomen grond soja te verbouwen. Deze soja wordt met name gebruikt als veevoer voor de intensieve veehouderij. Nederland is als afnemer van dit veevoer medeverantwoordelijk voor ontbossing van de regenwouden, en voor de grote sociale misstanden zoals gedwongen onteigening door knokploegen, slavernij en kinderarbeid.

In Zuid-Amerika ontbreekt vaak de politieke wil of macht om iets te doen aan de misstanden. Daarom hebben we als Nederland een extra grote verantwoordelijkheid om iets te doen. We moeten als politiek en als overheid een actieve rol spelen in het tegengaan van deze misstanden en de import van duurzame soja bevorderen. Door de enorme omvang van de vleesproductie in Nederland zijn wij binnen Europa de grootste belanghebbende en kunnen dan ook niet anders dan een voortrekkersrol spelen als we de problemen echt serieus willen nemen.

De Partij voor de Dieren bepleit daarom een importverbod voor soja voor veevoer. In plaats daarvan zou duurzaam veevoer via regionale teelt geproduceerd moeten worden. Ook is het van groot belang dat mensen minder dierlijke eiwitten zoals vlees, eieren, melk, en meer plantaardige eiwitten consumeren. Het is immers veel efficiënter en diervriendelijker om plantaardige eiwitten te produceren. Er is voldoende duurzame soja beschikbaar voor Nederland als deze wordt gebruikt voor directe consumptie door mensen. Er is een actieve overheid nodig om de markt aan te sporen deze duurzame soja ook daadwerkelijk af te nemen en om de achterblijvers mee te trekken met de voorhoede. Bij het nemen van die verantwoordelijkheid moet Nederland niet wachten op wat er in de EU gebeurt.

De Partij voor de Dieren kiest voor aanpakken bij de bron in plaats van symptoombestrijding. De sterke groei van de populaties eikenprocessierupsen is in de eerste plaats een gevolg van de biodiversiteits- en klimaatcrises. Die kunnen alleen worden aangepakt door de invloed van de mens op de natuur terug te dringen.

Verschillende natuurlijke vijanden van de processierups, zoals de sluipwesp en de koolmees, lijden momenteel ernstig onder de intensieve landbouw. Hun aantallen lopen terug als gevolg van gebruik van landbouwgif en structureel veel te hoge stikstofuitstoot en bijbehorende verzuring van de natuur. De stijgende temperaturen zijn een andere verklaring voor de toename van het aantal processierupsen. De processierups is een van de insectensoorten die als gevolg van klimaatverandering op zoek is naar een nieuwe woonplek.

Daarnaast zijn effectieve ecologische, non-chemische methodes bekend. Experimenten met het zaaien van planten en het plaatsen van nestkasten om de natuurlijke vijanden van de processierups te lokken, laten zeer goede resultaten zien. De Partij voor de Dieren wil structureel meer fondsen vrijmaken voor onderzoek naar dit soort ecologische methoden.

De Partij voor de Dieren pleit ervoor dat de gemeente het achterlaten van etensresten en ander afval op straat verbiedt en zorgt voor afsluitbare afvalbakken, ook in parken. Uiteraard dient de gemeente hier ook toezicht op te houden. Het achterlaten van afval zorgt niet alleen voor problemen bij bijvoorbeeld honden die het opeten, maar het trekt ook andere dieren aan die overlast kunnen veroorzaken. De gemeente dient hier goede voorlichting over te geven aan de inwoners.

Nederland moet het goede voorbeeld geven en voorop gaan lopen met ambitieuze afspraken in internationale milieuverdragen. De huidige internationale verdragen op het gebied van biodiversiteit en klimaat worden niet of nauwelijks nageleefd. De tijd van vrijblijvendheid is voorbij. De gezamenlijke verantwoordelijkheid die landen dragen voor het leefbaar houden van de aarde moet vertaald worden naar harde, afdwingbare afspraken. Landen die zich niet houden aan afspraken in milieuverdragen moeten internationaal tot de orde worden geroepen. Om resultaat te boeken bij internationale conferenties moet Nederland coalities met andere landen vormen voor het stellen van ambitieuze internationale doelen. Deze coalitielanden gaan de beoogde doelen in ieder geval zelf implementeren - los van het resultaat van de conferentie. Ook moeten in toekomstige verdragen concrete tussendoelen opgenomen worden. Nederland moet zich verder sterk maken voor de oprichting van een Internationaal Milieugerechtshof in Den Haag.

De Partij voor de Dieren wil dat milieu- en mensenrechtenactivisten hulp en bescherming krijgen van Nederlandse ambassades als dat nodig is. Nederland moet hen ook helpen bij het krijgen van toegang tot de rechter. Daarnaast moet Nederland ervoor pleiten om ecocide toe te voegen aan de misdrijven die voor het Internationaal Strafhof gebracht kunnen worden, om zo bedrijven en landen die het milieu ernstige schade toebrengen te kunnen vervolgen.

De klimaatcrisis dient daadwerkelijk als een crisis behandeld te worden.“Our house is on fire”, aldus Greta Thunberg. Om deze brand te blussen is het nodig om de uitstoot van broeikasgassen zo snel mogelijk te reduceren. Het doel van de Klimaatwet 1.5 is daarom dat Nederland zo snel mogelijk een zo groot mogelijke bijdrage gaat leveren aan het voorkomen van een verdere opwarming van de Aarde.

PFAS zijn chemische stoffen die van nature niet voorkomen in het milieu en schadelijke effecten hebben voor mensen en dieren. Zo kunnen de stoffen bij mensen kankerverwekkend zijn en een negatief effect hebben op het immuunsysteem en de ontwikkeling van het ongeboren kind. Ook kunnen ze bij dieren voor problemen zorgen bijvoorbeeld met betrekking tot hun ontwikkeling en reproductie. PFAS stoffen worden niet of nauwelijks afgebroken en stapelen zich op. Vandaar dat PFAS ook wel de ‘forever chemicals’ worden genoemd. Het is dus belangrijk om te voorkomen dat PFAS stoffen in het milieu terecht komen.

Momenteel wordt er gewerkt aan een Europees verbod op PFAS. Maar deze restrictie kent een uitzondering voor essentiële toepassingen en zal waarschijnlijk pas rond 2025 ingaan. Daarnaast wordt er ook gewerkt aan een nationaal verbod op PFAS in voedselverpakkingen. Dit is een goed begin, maar de Partij voor de Dieren wil dat er een totaalverbod komt op de toepassing en het gebruik van PFAS in Nederland en dat de regering zich inzet voor een volledig Europees verbod op PFAS.

GenX verbieden

GenX is een technologie dat gebruikt wordt voor het ontwikkelen van bepaalde PFAS-stoffen, zogeheten GenX-stoffen. Hier wordt door één bedrijf in Europa gebruik van gemaakt: het bedrijf Chemours in Dordrecht. De stoffen worden gebruikt bij producten die veel hitte moeten kunnen verdragen, zoals de antiaanbaklaag in pannen. Van de GenX-stoffen staat vast dat ze kankerverwekkend zijn en leverschade veroorzaken. De Partij voor de Dieren vindt daarom ook dat de productie, het gebruik en de lozing van GenX-stoffen moet worden verboden.

In onze oceanen en zeeën drijft steeds meer plastic afval. Door de zee en de zon vallen deze plastics in kleine deeltjes uit elkaar. De deeltjes veranderen het zeewater in een wereldwijde ‘soep’ van microplastics. Vogels, vissen, schildpadden en andere dieren zien dit plastic aan voor voedsel en eten het. Ook raken dieren verstrikt in plastic afval, zoals plastic zakken en visserstuig. Steeds meer dieren sterven daardoor.

Daarnaast valt plastic zwerfaval uiteen in een enorme hoeveelheid micro- en nanoplastics. Ook worden micro- en nanoplastics aan bepaalde producten bewust toegevoegd, bijvoorbeeld cosmetica en verzorgingsproducten. Bij andere producten komen de plasticdeeltjes onbedoeld vrij, zoals bij het wassen van synthetische kleding, het gebruik van schurende reinigingsmiddelen en verf, en slijtage van autobanden. Al deze microplastics komen vervolgens in het milieu terecht en belanden via onze rivieren in de zeeën en oceanen, waar ze bijdragen aan de plastic soep. Slecht voor het leven in zee en slecht voor de mens.

De klimaatcrisis dient daadwerkelijk als een crisis behandeld te worden.“Our house is on fire”, aldus Greta Thunberg. Om deze brand te blussen is het nodig om de uitstoot van broeikasgassen zo snel mogelijk te reduceren. Deze crisisaanpak voor het klimaat leggen we vast in de Klimaatwet 1.5.

De coronacrisis liet zien dat veel landen in staat zijn om noodzakelijke maatregelen te nemen om het vuur van een crisis zo snel mogelijk te blussen. Dat is ook nodig voor de klimaatcrisis.

De Partij voor de Dieren wil dat Nederland voorloper wordt in de wereldwijde opdracht om de opwarming van de aarde te beperken tot maximaal 1,5°C. Dit doen we zowel in Nederland als samen met Europa.

Het meest veilige doel – emissievrij in 2020 of eerder – hebben we al gemist. Overheden en fossiele bedrijven hebben nagelaten om tijdig te handelen naar de beschikbare kennis over klimaatverandering. Iedere tiende van een graad opwarming maakt een groot verschil. Het beperken van de opwarming tot 1,4°C is veiliger dan 1,5°C. Het verschil tussen 1,5°C en 2°C opwarming is letterlijk levensgroot. Ook daarom moeten we een maximale inspanning leveren om verdere opwarming van de Aarde te voorkomen. Het 1,5°C-doel moet geïnterpreteerd worden als absolute bovengrens.

Als we een maximale inspanning leveren kan het ons lukken om tot de ‘1,5°C-economie’ te komen: duurzaam, emissievrij en volledig circulair. Een economie binnen de sociale en planetaire grenzen, klimaatneutraal in 2030. Een leefbare Aarde voor al haar bewoners, nu en in de toekomst.

Zwerfafval is een wereldwijd probleem. In Nederland komt veel zwerfafval terecht in de natuur, in beken en rivieren en uiteindelijk in de Noordzee. Zo vervuilt een steeds grotere hoeveelheid plastic en afval onze natuur en onze zeeën en oceanen.

De Partij voor de Dieren wil zwerfafval en plastic soep in oceanen tegengaan bij de bron: door een verbod op wegwerpplastics en door het gebruik van verpakkingsmateriaal terug te dringen. En waar nog wel plastic wordt gebruikt, moet dat gerecycled zijn. Ook willen wij het huidige statiegeldsysteem uitbreiden naar álle drinkverpakkingen waarbij ook op blikjes, glas en kleine plastic (sap)flesjes statiegeld wordt geheven. Statiegeld helpt: in landen waar statiegeld op blikjes en plastic wordt geheven vind je ze nauwelijks meer terug op straat of in het milieu. Daarbij kunnen glazen flesjes tot zo'n 40 keer hergebruikt worden voordat ze verwerkt worden tot nieuw glas.

Maar in Nederland slagen supermarkten en de verpakkingsindustrie er al jaren in om de invoering van statiegeld op flesjes en blikjes tegen te houden. De Partij voor de Dieren wil dat niet langer de belangen van de industrie centraal staan, maar het terugdringen van zwerfafval. Daarom zijn wij vóór statiegeld op blikjes en (glazen en plastic) flesjes.

In Nederland stoten we veel meer stikstof uit dan de natuur kan verdragen. Het gaat om twee soorten stikstof: ammoniak, vooral uit de veehouderij, en stikstofoxiden, onder andere uit het verkeer en de industrie. De Nederlandse landbouwsector draagt het meest bij: de sector is goed voor 45% van de stikstofuitstoot. Het gaat hier vooral om ammoniak, dat uit dierlijke mest en urine de lucht in komt. Wanneer dat neerslaat in een natuurgebied verderop, verzuurt en vermest het de bodem, wat slecht is voor veel planten- en diersoorten. Door het falende stikstofbeleid van de overheid is de natuur uiterst slecht aan toe.

Minder dieren betekent minder mest en daarmee minder stikstof. Alleen met een forse krimp van het aantal dieren dat in Nederland gefokt, gebruikt en gedood wordt, krijgt de natuur weer lucht en kan zij langzaam gaan herstellen van de jarenlange overbelasting. De Partij voor de Dieren wil het aantal dieren met 70% terugdringen, wat bovendien hard nodig is voor andere problemen zoals de klimaatcrisis, dierenwelzijn en de volksgezondheid.

Daarnaast zullen ook andere sectoren hun stikstofuitstoot fors moeten verminderen. Zo moet de maximumsnelheid op wegen naar beneden, bepleiten we een krimp van de luchtvaartsector, moet de subsidie op biomassacentrales stopgezet worden en mag de Formule 1-race bij Zandvoort geen doorgang vinden.

Het stikstofprobleem is niet nieuw. Al vanaf begin jaren ’70 zijn er zoveel dieren in Nederland, dat boeren de mest van hun dieren niet meer kwijt kunnen. Het ene na het andere kabinet heeft geprobeerd met technische oplossingen en vrijwillige afspraken met de sector het probleem aan te pakken, maar daarbij heeft het aantal dieren altijd door kunnen blijven groeien. De Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) was de meest recente list van de overheid om tóch bouw- of uitbreidingsvergunningen te kunnen geven in gebieden waar de stikstofgrenzen van de natuur al lang overschreden waren. De Partij voor de Dieren waarschuwde al sinds 2009, toen de PAS werd ontwikkeld, dat dit tegen de wet zou zijn. In mei 2019 werd het inderdaad onwettig verklaard door de Raad van State, waardoor alle vergunningverlening stil is komen te liggen.

Nederland presteert slecht als het om duurzame energie gaat; in 2017 was slechts 6,6% van het totale energieverbruik duurzaam opgewekt. Het grootste gedeelte daarvan is bovendien niet echt duurzaam, omdat het afkomstig is uit biomassa, zoals houtpellets en houtsnippers.

Voor de Partij voor de Dieren is het verstoken van hout geen oplossing voor het energievraagstuk, omdat dat niet duurzaam is. Voor het stoken van hout is massale boskap en vervuilend transport nodig en door de stook komen er fijnstof en andere ongezonde stoffen in de lucht. Toch krijgen kolencentrales van de overheid subsidie om over te stappen naar 100% biomassa en ook het stoken van houtpellets door burgers wordt gesubsidieerd. De Partij voor de Dieren wil dat het stoken van hout niet als duurzaam wordt bestempeld en niet langer wordt gesubsidieerd. De overstap naar écht duurzame energiebronnen, zoals wind en zon, moet daarentegen zo snel mogelijk plaatsvinden. Daarbij moet uiteraard wel worden gelet op de gevolgen voor mens, dier en natuur.

De Partij voor de Dieren wil strenge controle en handhaving van de milieuregelgeving. Milieucriminaliteit krijgt al jarenlang onvoldoende prioriteit en door jarenlange bezuinigingen is er onvoldoende capaciteit om goed te controleren. Tekenend hiervoor zijn afvalverwerkers die al jarenlang de milieuwet overtreden zonder te worden aangepakt. Zij vermengen giftig afval met stookolie voor schepen, waardoor giftige stoffen in de atmosfeer terecht komen.

Wat de Partij voor de Dieren betreft worden de bezuinigen op controle en handhaving (door de Inspectie Leefomgeving & Transport) teruggedraaid. Overtredingen moeten eerder en zwaarder worden bestraft. Bovendien moeten controle en handhaving bij fabrieken en bedrijven met verhoogd risico voor volksgezondheid en leefomgeving worden geïntensiveerd.

De Partij voor de Dieren vindt dat Nederland strengere regels moet stellen voor de import van grondstoffen waarvan de winning of productie schade kan toebrengen aan mensen, dieren, milieu of de natuur. Deze regels moeten gelden voor ruwe grondstoffen én (half)fabricaten. Vaak verhandelde grondstoffen zoals soja, palmolie, koper en kolen, moeten op de lijst van conflictmaterialen komen, waarvoor strenge criteria moeten komen in het internationale handelsverkeer. Ook zoet water moet op deze lijst komen.

De PvdD wil af van het vrijblijvende karakter van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Naast een MVO-toezichthouder moeten er duidelijke afspraken komen over rapportage van inspanningen en resultaten door bedrijven.

Bedrijven moeten verplicht worden om mensenrechtenschendingen (inclusief kinderarbeid), milieuvervuiling, dierenwelzijnsaantasting en biodiversiteitsverlies in hun ketens te identificeren, te voorkomen en aan te pakken.

Grote bedrijven moeten verplicht inzicht geven in de herkomst van de materialen die zij gebruiken en de omstandigheden in de productieketen. Ze moeten jaarlijks een winst- en verliesrekening publiceren voor mensen, dieren, natuur, milieu en klimaat.

Luchtverontreiniging leidt elk jaar tot 12.000 vroegtijdige sterfgevallen.

Dat zijn 33 doden per dag. Nederland hanteert de Europese normen voor luchtkwaliteit, maar die zijn aanzienlijk lager dan de normen gesteld door de World Health Organisation (WHO). De Partij voor de Dieren wil dat deze strengere normen van de WHO gebruikt gaan worden. Dat is in het belang van alle Nederlanders.

De intensieve veehouderij is een van de hoofdbronnen van luchtvervuiling. Jarenlange investeringen in technische maatregelen hebben die vervuiling onvoldoende kunnen terugbrengen. De Partij voor de Dieren is tegen symptoombestrijding als luchtwassers, die stallen potdicht maken, dieren opgesloten houden en de risico’s op stalbranden vergroten. Het probleem moet bij de bron worden aangepakt; alleen een inkrimping van de veestapel leidt tot werkelijk minder uitstoot van schadelijke stoffen.

Veel mensen staan er niet bij stil, maar het oplaten van ballonnen is zeer milieu- en dieronvriendelijk. De ballonnen komen neer in het water en in natuurgebieden en kunnen dodelijk zijn voor dieren. Vogels en zeedieren kunnen verstrikken in de touwtjes of stikken in de ballonresten omdat zij dit aanzien voor voedsel. Biologisch afbreekbare ballonnen zijn geen oplossing: deze kunnen alleen onder de juiste omstandigheden afbreken in de natuur, wat vaak jaren duurt.

Daarom pleit de Partij voor de Dieren voor een verbod op het oplaten van gasgevulde ballonnen.

De dag waarop we de natuurlijke grondstoffencapaciteit van de aarde overschrijden, Earth Overshoot Day, viel in 1980 op 14 december. In 2023 valt deze dag al op 2 augustus. Daarmee is het ecologische tekort opgelopen tot meer dan 40. Alles wat we de rest van het jaar consumeren doen we ten laste van komende generaties.

Een kleine planeet met een groeiende wereldbevolking laat geen ongebreidelde economische groei toe. En dit kabinet heeft niet de visie daar verandering in te brengen. Hoe goed het met ons gaat wordt gemeten in euro’s. We zijn verslaafd aan wat we welvaart noemen. Eerst de portemonnee vullen, dan pas omzien naar mensen, dieren en natuur.

Economie en economische groei moeten echter heel anders gedefinieerd worden. Het groeimantra moet plaats maken voor een gezonde dosis kwaliteitsverbetering van leven en leefomgeving.

Wij staan voor de keuze of we doorgaan op de oude weg van meer produceren ten koste van de biodiversiteit en het milieu, of dat wij een nieuwe weg inslaan. Wij eten bijvoorbeeld ontzettend veel dierlijke producten. Dat gaat ten koste van mensen in lange-inkomenslanden die de gronden daar niet zelf kunnen gebruiken, omdat die worden gebruikt voor het verbouwen van voer voor het vee in Nederland. Dat is onrechtvaardig.

En dat is nog maar het begin van wat ons te wachten staat als we geen andere weg inslaan. Wat gaat er bijvoorbeeld gebeuren met de beschikbaarheid van granen voor ons voedsel, voor veevoer, voor de vleesindustrie, als China, Brazilië, Rusland en India gaan groeien zoals de veehouderij hier in het westen is gegroeid? Wie zal er dan recht krijgen op al die granen?

De Partij voor de Dieren vindt dat we ons moeten voorbereiden op de schaarste van grondstoffen.

Het is aan de overheid om daarin een leidende rol te nemen, vanuit een langetermijnvisie die rekening houdt met mens, dier en milieu, hier en in de rest van de wereld.

Nederland moet zich sterk maken voor een Europese belasting op de invoer en productie van grondstoffen die een bedreiging vormen voor natuurlijke hulpbronnen of waarvan de productie grote milieueffecten met zich meebrengt, zoals hout, kolen, veevoeders en fosfaat.

Ook moet er een belasting komen op grondstoffen en energie op consumentenniveau. Daarmee wordt het zuinig omspringen met grondstoffen, en het hergebruiken van grondstoffen, gestimuleerd. Deze belasting op de Bruto Onttrokken Waarde (BOW) moet analoog aan de BTW vormgegeven worden. Op termijn kan de BOW de BTW dan vervangen.

Zwerfafval heeft zich verspreid van de polen tot de evenaar. Nederlands zwerfafval komt terecht in de Noordzee en vaak zelfs verder, omdat het wordt meegevoerd door zeestromen. In de Stille Oceaan dobbert een plastic afvalhoop die naar schatting 34 keer groter is dan Nederland.

De Partij voor de Dieren wil zwerfafval en plastic soep in oceanen tegengaan bij de bron: door een verbod op wegwerpplastics en door het gebruik van verpakkingsmateriaal terug te dringen. En waar nog wel plastic wordt gebruikt, moet dat gerecycled zijn. De Partij voor de Dieren wil bovendien het huidige statiegeldsysteem voor plastic flessen en blikjes uitbreiden naar álle drinkverpakkingen, zoals sapflesjes en drankenkartons. En de huis-aan-huisverspreiding van drukwerk wordt vervangen door een opt-in systeem: je ontvangt geen folders of kranten, tenzij je daar met een ja-ja-sticker op je brievenbus om vraagt.